خال چیست؟
خال در واقع نوعی ضایعه خوشخیم پوستی محسوب می‌شود. این عارضه نوعی توده‌ای سلولی است که از تجمع سلول‌های ملانوسیت تشکیل شده است. ملانوسیت‌ها که رنگدانه‌های پوستی اند، در یک خال معمولی به شکل خوشه‌ای کنار هم قرار می‌گیرند.
خال‌های معمولی ممکن است از بدو تولد انسان با اوهمراه باشند. یا بعدتر با تابش نور خورشید یا عوامل مشابه تشکیل شوند. به همین علت معمولا در بخش‌هایی از بدن که در معرض نور قرار دارند بیشتر ظاهر می‌شوند. امکان پدید آمدن خال جدید روی بدن تا حدود سن 40 سالگی وجود دارد. ممکن است خال‌ها همان‌گونه که غیرمنتظره روی بدن ظاهر می‌گردند،همان‌طور از بین بروند.
البته احتمال از بین رفتن خود به خودی خال‌ها پس از ۴۰ سالگی بسیار کم است. بعضی خال‌ها هنگام تولد کمرنگتر و به مرور زمان پررنگ‌تر می‌گرند. به همین علت ممکن است تصور کنیم که خال‌ها به تازگی ایجاد شده‌اند. تعداد خال‌ها در بدن انسان ممکن است بسیار زیاد یا بسیار کم باشد. این مورد بیشتر جنبه ارثی دارد. اما بطور کلی تعداد خال‌ها علائم بیماری خاصی نیست.
چرا خال بوجود می‌آید؟
به دلیل فعالیت بیش از حد سلول‌های رنگدانه‌ساز خال‌ها به وجود می‌آیند. این فعالیت که منجر به تکثیر سلول‌های ملانوسیت و کراتینوسیت می‌شود، تشکیل خال در ابعاد، اندازه‌ها و اشکال مختلف را در پی دارد. علت بروز خال چندان مشخص نیست اما مواردی کم و بیش برای آن مطرح می‌شود که عبارتند از:
- سوابق ژنتیکی و وراثتی
- تغییرات هورمونی بخصوص در سنین رشد
- اختلالات هورمونی در اثر بیماری در سنین بالاتر مانندپرکاری یا کم‌کار تیروئید
- بارداری
- مصرف برخی داروهای هورمونی
- شیمی‌درمانی
- پرتو درمانی
- سولاریوم و حمام آفتاب
- نور آفتاب در مدت زیاد، امواج رادیو اکتیو، مواد شیمیایی و حرارت بالا نیز می‌تواند منجر به تشکیل خال شود.
- اثر جوش یا زخم هم در مواردی نادر می‌تواند تبدیل به خال شود.
رنگ این خال‌ها بسته به عامل ایجاد، پررنگ یا کم‌رنگ خواهد بود.
انواع خال
خال گوشتی Meaty spot:
این نوع خال رایج‌ترین خال که همان فرمی است که در بین عوام بعنوان خال شناخته می‌شود. خال گوشتی یک زائده گوشتی، برجسته و عموما تیره‌رنگ در اندازه‌ها و اشکال مختلف است. خال گوشتی را در همه جای بدن می‌توان دید. هرانسانی معمولا یک یا دو خال گوشتی در بدن دارد. خال گوشی بیشتر از انواع خال خوشخیم است.
خال جانکشنال Junction nevus
معمولا کف پا و در نواحی اعضای تناسلی ایجاد می‌شود. قهوه‌ای روشن یا تیره و به‌ندرت مشکی است. از ۲ سالگی ایجاد می‌شود و تا سن بلوغ از بین می‌رود. معمولا بزرگ‌تر از یک سانت نمی‌شود.
خال مرکب Compound Nevus
ترکیبی از خال گوشتی و خال جانکشنال است. معمولا روی تنه بدن دیده می‌شود. کمتر می‌توان آن را روی پاها، دست‌ها و صورت دید. رنگ آن قهوه‌ای تیره یا روشن است. اندازه‌اش معمولا کوچک است و فرم خاصی ندارد.
خال درمال intradermal Nevus
برجسته و گنبدی هستند. رنگ آنها قهوه‌ای روشن است و هرچه به سطح پوست نزدیک می‌شوند رنگ‌شان روشن‌تر می‌شود. کمتر در سنین پایین تشکیل می‌شود. ممکن است محل رشد مو باشند. بندرت به رنگ تیره دیده می‌شود.
خال ملانوسیتی Melanocytic nevus
نوعی خال مادرزادی است. ممکن است کوچک یا بزرگ باشد. معمولا با رشد نوزاد کوچک‌تر، کمرنگتر و نامحسوس‌تر می‌شود تا کاملا از بین می‌رود. گاهی بزرگ و پررنگ هستند که در این صورت احتمال از بین رفتن‌شان کم است. معمولا پشت گردن، نزدیک به اندام تحتانی و روی کمر تشکیل می‌شوند. این نوع خال از انواع مستعد سرطان پوست هستند و می‌توانند به خال بدخیم تبدیل شوند.
خال دیسپلاستیک Dysplastic nevus
در افرادی با رنگ پوست روشن بیشتر دیده می‌شود. شبیه به خال‌های ترکیبی هستند. در ابعاد و اندازه‌های نامنظم بدون محل مشخص دیده می‌شوند. گاهی کمی برجسته و گاهی کاملا مسطح. شاخصه اصلی آنها تجمع تعداد زیادی از این نوع خال در یک ناحیه از بدن است. معمولا روی شانه‌ها، بازوها و کمر دیده می‌شوند.
خال هاله‌دار Halo nevus
شبیه به ضایعات رنگی اما با هاله‌ای از رنگ روشن دیده می‌شوند. بیشتر در نوجوانان و جوانان بروز می‌کند. درصورت بروز و تشکیل در سنین بالا یا تغییر فرم در این سنین باید جدی گرفته شوند. خاله هاله‌دار می‌تواند در این سنین یک خال بدخیم باشد و از انواع سرطانی است.
خال آبی Blue nevus
یک لکه آبی پررنگ است که ممکن است هم‌سطح پوست یا کمی برجسته باشد. معمولا روی سر و گردن و صورت دیده می‌شود.
نوع دیگری از دسته‌بندی خال‌ها که انواع ذکر شده در آنها جای می‌گیرند. این دسته بندی شامل دو گروه زیر می‌شود:
1. خال‌های مادرزادی Congenital nevus
خال‌هایی که از بدو تولید با نوزاد هستند. ابعاد آنها معمولا کمتر از ۲ سانتی‌متر است اما ممکن است تا ۲۰ سانتی‌متر نیز بروند. خال‌های ملاستونیسی از این نوع هستند. احتمال بدخیم شدن در خال‌های مادرزادی بیشتر است.
2. خال‌های اکتسابی Acquired nevus
بیشتر انواع خال در این گروه قرار می‌گیرند. خال‌هایی که پس از تولد و معمولا از دو تا ۴۰ سالگی در بدن ایجاد می‌شوند. این خال‌ها ممکن است تغییر شکل دهند یا به همان شکل اولیه باقی بمانند. تشکیل خال‌ها پس از ۳۵ سالگی به ندرت اتفاق می‌افتد.
شناخت انواع خال برای بررسی دقیق و توجه به آنها لازم است. چرا که بعضی از انواع خال‌ها کاملا بی‌خطر هستند. اما برخی دیگر احتمال بدخیم شدن را دارند. باید به دقت به‌صورت دوره‌ای مورد بررسی باشند. این شناخت کمک می‌کند تا بدانیم چه خال‌هایی خطرناک هستند.
چه خال هایی را می توان برداشت؟
- خال هایی که دارای حاشیه نامنظم هستند.
- خال هایی که دارای یک یا چند نمای غیرمعمول بوده مانند عدم تقارن ضایعه و یکنواخت بودن رنگ خال هستند.
- خال هایی که اندازه آنها بیش از هفت میلی متر باشد.
- خال هایی که با بالا رفتن سن به رشد خود ادامه می دهند یا دچار تیرگی و تغییر شکل می شوند.
- خال هایی که در معرض اصطکاک یا تحریک مداوم هستند مانند خال هایی در ناحیه ریش آقایان یا در ناحیه کمربند یا آرنج زیرا احتمال بدخیم شدن دارند
باید دقت و رعایت اصول جراحی برای برداشتن باقی نماندن یا به حداقل رسیدن خال‌های بد منظره و ناخوشایند که از لحاظ زیبایی اصرار به عمل می کنند انجام شود.
کدام خال ها را نباید لیزر کرد؟
گروهی از این خال ها اندازه بزرگی دارند و تشخیص بزرگی یا کوچکی خال هم قطعا برعهده متخصص پوست است نه خود فرد. بطور کلی خال‌های بزرگ یا خال‌هایی که عمق رنگدانه آنها خیلی زیاد است را نباید لیزر کرد.
